Probleemgebieden voor Multitalenten / Multipotentiëlen

Ik kreeg onlangs de vraag wat volgens mij de belangrijkste dingen zijn waar multipotentiëlen* (ook wel multi-talenten genoemd, al vind ik het niet precies hetzelfde) tegenaan lopen. Nu was ik toch al van plan om over dit onderwerp eens wat te schrijven en dit is een mooie aanleiding om een aantal probleemgebieden in kaart te brengen. Ik beperk me nu tot een opsomming daarvan en ga (nog) even niet in op mogelijke ‘oplossingen’ om met deze probleemgebieden om te gaan als individu. Dat is overigens ook lastig om te doen omdat dat uiteraard verschilt van persoon tot persoon en van situatie tot situatie.

Wat zijn probleemgebieden waar multipotentiëlen mee te maken (kunnen) krijgen?

– Nog steeds wordt er op de middelbare school vanuit een norm door het gemiddelde bepaald, gestuurd op één beroepskeuze die je doet voor de rest van je leven.

– Er is een algemeen heersend maatschappelijk beeld dat iemand maar in één ding goed kan zijn en dat als je meer dingen doet het niet van hoogstaande kwaliteit kan zijn. Doe je wel verschillende dingen dan word je maar moeilijk serieus genomen.

– De omgeving negeert het scala aan kwaliteiten van de multipotentieel en focust alleen op één gebied van wat zo iemand kan. (Kan een gevolg zijn van bovenstaande).

– Als hoogbegaafde multipotentieel ben je in staat tot het overbruggen van een ‘verre transfer’ wat betreft je vaardigheden. Dat betekent dat je weet dat je vaardigheden, opgedaan in een bepaalde functie of omgeving, in een totaal andere functie of omgeving toch kan inzetten. Dat je ‘trackrecord’ niet lijkt te passen bij een volgende baan is voor jou als multipotentieel anders. En als je dan in aanmerking neemt dat voor een multipotentiële hoogbegaafde vaak geldt dat dat wat er op zijn CV staat is, wat hij niet meer wil doen, dan begrijp je dat werkgevers en recruiters dat heel ingewikkeld vinden.

– In de ogen van de omgeving ben je als hoogbegaafde multipotentieel wat je doet. Oftewel, als je iets bovengemiddeld goed doet, dan is dat in de ogen van anderen al snel je beroep, zonder dat jij daar bewust een keuze voor hebt gemaakt. Voor je omgeving: “Je doet dit goed, dus dan zal je het wel zijn.” en ook voor jezelf: “Ik doe dit blijkbaar goed, ik verdien er geld mee en mijn omgeving bevestigd dat het echt mijn ding is en dat het mijn vak is.”. Dit is een lastig fenomeen voor een multipotentieel en je zal zelf mogelijk moeite hebben met het geven van een antwoord op de vraag: “Wat ben je (van beroep)?” Of: “Wat doe je?”

– Een multipotentieel kan vaak zeer snel schakelen en nieuwe taken eerder dan gemiddeld op een bovengemiddeld niveau uitvoeren. Dat maakt de mogelijkheden haast onbeperkt. Je ziet dan ook dat ze vaak moeite hebben een keuze te maken in dat wat ze (willen) gaan doen aangezien ze zoveel kunnen en breed geïnteresseerd zijn.

– Hierdoor komt het ook vaak voor dat ze, zodra ze iets op een behoorlijk niveau beheersen (en dat is dus bovengemiddeld snel) er ook weer snel op uitgekeken kunnen zijn en zoeken naar iets nieuws. Ze zijn dus voortdurend op zoek naar wat ‘hun ding’ nu eigenlijk is. Beroepskeuze is voor jeugdige multipotentiëlen vaak lastig. Hierin speelt het ‘hongerige en nieuwsgierige’ hoogbegaafde brein een prominente rol.

– In de ogen van de omgeving valt de hoogbegaafde multipotentieel daardoor al snel in de categorie 12 ambachten, 13 ongelukken. Of dit gedrag wordt eenvoudigweg uitgelegd als een gebrek aan doorzettingsvermogen. Zelf vinden ze de ‘lappendeken CV’ wel een interessante of mooie prestatie, voor werkgevers en recruiters is het een alarmbel.

– Hoogbegaafde multipotentiëlen zijn vaak zo breed georiënteerd dat ze in een ‘normale’ baan niet passen omdat de werkzaamheden te beperkt voor ze zijn. Blijven ze voor langere tijd in een dergelijke beperkende baan zitten dan is verveling en mogelijk onderpresteren onherroepelijk, met alle gevolgen van dien (bore-out, burn-out, depressie, slecht presteren).

– Onder een baas werken is voor de hoogbegaafde multipotentieel vaak (extra) moeilijk omdat ze werkelijk ‘overal’ verstand van hebben.

– Een multipotentieel kan snel bedreigend lijken voor collega’s omdat ze de taak van de collega heel snel (vaak eerder dan de collega) al op een hoger niveau beheersen. Ook als het een voor hen nieuwe taak betreft.

– Onder hoogbegaafde multipotentiëlen komt het vaak voor dat ze autodidact zijn omdat ze snel leren op veel gebieden en ook nog het best op hun eigen manier. Het ontbreekt ze dan ook vaak aan een ’trackrecord’ (of gebrek aan diploma’s) voor een vacature die ze ambiëren, terwijl ze een bovengemiddeld niveau hebben van de benodigde vaardigheden. Autodidactici worden vaak onderschat in hun kennis en vaardigheden en worden weinig serieus genomen, al doen ze misschien helemaal niet onder voor hun collega’s die op reguliere wijze hebben gestudeerd.

– Het gebrek aan diploma(‘s) leidt soms tot problemen, bijvoorbeeld bij sollicitaties. Overheden helpen dit beeld in stand te houden door nog steeds de nadruk te leggen op (de makkelijk controleerbare) bevoegdheid in plaats van op (de moelijker meetbare) bekwaamheid.

Er is niet heel veel gepubliceerd over dit onderwerp. Dat wat er is geschreven is meestal gericht op jeugdigen. De effecten van multipotentialiteit op oudere leeftijd en later in de carrière worden weinig beschreven.